รูปแสดงมัลติมิเตอร์ Sanwa รุ่น YX – 361TR
จากรูปแสดงมัลติมิเตอร์
(1) = เข็มมิเตอร์
(2) = หน้าปัดแสดงสเกลต่างๆ
(3) = สกรูสำหรับปรับแต่งเข็มมิเตอร์ให้อยู่ตำแหน่ง 0 พอดีด้านซ้ายสุดของสเกล
(4) = แจ๊ค + (P) สำหรับต่อสายวัดสีแดง
(5) = แจ๊ค - (N) หรือคอมมอน (COM = common) สำหรับต่อสายวัดสีดำ
(6) = แจ๊คเอ้าต์พุต (OUTPUT) เป็นแจ๊คที่มีคาปาซิเตอร์ต่ออนุกรมกับแจ๊ค + ภายในมิเตอร์ สำหรับต่อสายวัดสีแดงแทนแจ๊ค + เมื่อวัดค่า AC โวลท์ในจุดวัด
ที่มีทั้ง ACV และ DCV
(7) = สวิทซ์เลือกย่านการวัดหรือเร้นจ์ (Rang selector switch)
(8) = ปุ่มปรับ 0W เพื่อปรับแต่งเข็มมิเตอร์อยู่ตำแหน่ง 0W พอดีก่อนที่จะวัดความต้านทาน
รูปแสดงสเกลต่างๆ บนมิเตอร์ Sanwa รุ่น YX-361TR
จากรูปแสดงสเกลต่างๆของมิเตอร์
(1) = สเกลโอห์มมิเตอร์สำหรับอ่านค่าความต้านทาน
(2) = สเกล DCV, A & AC สำหรับอ่านค่า DCV, DCA และ ACV ในย่าน AC 10V ขึ้นไป
(3) = สเกล + DCV (NULL) สำหรับอ่านค่า DCV (NULL)
(4) = สเกล ACV 2.5V สำหรับอ่านค่า ACV ที่ย่าน ACV 2.5V
(5) = สเกล hFE สำหรับอ่านค่าอัตราการขยายกระแสตรง หรือ hFE ของทรานซีสเตอร์
(6) = สเกล BATT (1.5V) สำหรับอ่านค่าผลการตรวจสอบเซลล์ไฟฟ้า 1.5V
(7) = สเกล LI (uA, mA) สำหรับอ่านค่าเมื่อใช้วัด ICEO ของทรานซีสเตอร์ และค่า LI (ค่ากระแสที่ผ่านจุดวัดขณะใช้ย่านวัดความต้านทาน)
(8) = สเกล LV (V) สำหรับอ่านค่าเมื่อใช้วัดค่า LV (ค่าแรงดันตกคร่อมจุดวัดขณะที่ใช้ย่านวัดความต้านทาน)
(9) = สเกล dB สำหรับอ่านค่าเมื่อใช้วัดค่าเดซิเบล (decibel = อัตราส่วนของระดับสัญญาณที่จุดหนึ่งอาจเป็นค่ากำลัง หรือแรงดัน หรือกระแสก็ได้
(10) = ไดโอดเปล่งแสงแสดงความต่อเนื่องหรือคอนตินิวตี้ (continuity)
(11) = เป็นแถบเงาสำหรับช่วยอ่านค่าให้เที่ยงตรง คืออ่านค่าเมื่อเข็มและเงาบนแถบตรงกันหรือซ้อนกันพอดี ซึ่งจะเป็นค่าที่ถูกต้องที่สุด
รูปแสดงวงจรภายในมิเตอร์ Sanwa รุ่น YX – 360 TR
รูปแสดงที่ตั้งอุปกรณ์ภายในมิเตอร์ Sanwa รุ่น YX – 360 TR
1. ความไวของมัลติมิเตอร์
ความไวของมัลติมิเตอร์ (Multi meter Sensitivity) คือตัวบ่งบอกถึงคุณภาพและประสิทธิภาพของมัลติมิเตอร์ในการนำไปใช้งานของโวลท์มิเตอร์ เมื่อทำการวัดค่า
แรงดันออกมามีความผิดพลาดไปจากค่าจริงมากน้อยเพียงใดความผิดพลาดที่เกิดขึ้นมาจากสาเหตุที่ขณะนำมัลติมิเตอร์ตั้งย่านวัดแรงดันไปวัดคร่อมขนานกับวงจรหรืออุปกรณ์ที่วัดเกิดผลความต้านทานรวมที่จุดวัดมีการเปลี่ยน แปลงผลของค่าความต้านทานที่เปลี่ยนนี้คือสาเหตุของความผิดพลาด ถ้าวงจรที่วัดมีความต้านทานสูงส่วนมัลติมิเตอร์ตั้งย่านวัดแรงดันมีความต้านทานต่ำ ก็จะทำให้เกิดความผิด พลาดมาก และถ้าวงจรที่วัดมีความต้านทานต่ำส่วนมัลติมิเตอร์ตั้งย่านวัดแรงดันมีความต้านทานสูง ก็จะทำให้เกิดความผิดพลาดน้อย มัลติมิเตอร์ที่ดี ต้องมีความไวสูงๆ ความไวสูง หมายถึงค่าความต้านทานภายในมัลติมิเตอร์สูง การหาค่าความไวของมัลติมิเตอร์ทั้งเครื่อง หาได้ 2 วิธีคือ 1.1 หาจากความต้านทานรวมทั้งหมดของโวลท์มิเตอร์ในมัลติมิเตอร์ หารด้วยแรงดันสูงสุดของโวลท์มิเตอร์ในมัลติมิเตอร์ตัวนั้น เขียนเป็นสมการคือ
1.2 หาจากการใช้แรงดันเพียง 1 V หรือ 0.45 V หารด้วยกระแสเต็มสเกล
หรือ
ความไวของมิเตอร์ดังกล่าวสามารถบอกให้ทราบถึงค่าอิมพีแดนซ์ทางอินพุต (Input Impedance) หรือค่าความต้านทานอินพุตของมิเตอร์ขณะตั้งย่านวัดแรงดันทั้ง
ไฟกระแสตรงและไฟกระแสสลับ Zin = S. Vfs
ตัวอย่าง
จงคำนวณหาค่าความต้านทานอินพุต ย่านวัดแรงดันดังนี้ DCV 2.5V, DCV 50V, DCV 1,000V, ACV 10V, ACV 250V, ACV 1,000V ของมัลติมิเตอร์มีความไว ของ DCV 20KW/V และ ACV 9KW/V ย่าน DCV 2.5V
Zin = 20 KW/V x 2.5V
= 50 KW
ย่าน DCV 50V
Zin = 20KW/V x 50V
= 1,000 KW = 1MW
ย่าน DCV 1,000V
Zin = 20KW/V x 1,000V
= 20,000KW = 20MW ย่าน ACV 10V
Zin = 9KW/V x 10V
= 90KW
ย่าน ACV 250V
Zin = 9KW/V x 250V
= 2,250KW = 2.25MW
ย่าน ACV 1,000V
Zin = 9 KW/V x 1,000V
= 9,000KW = 9MW ................................................................................. จะเห็นว่ามัลติมิเตอร์ที่ตั้งย่านวัดแรงดันที่ย่านสูงก็จะมีค่าอินพุตอิมพีแดนซ์สูงด้วยและสาเหตุความผิดพลาดที่เกิดขึ้นมากหรือน้อย จึงขึ้นกับประสิทธิภาพของมัลติมิเตอร์ และการตั้งย่านวัดที่เหมาะสม ซึ่งถูกเรียกว่าผลการโหลด (Loading Effect) 2. การใช้งานของมัลติมิเตอร์
2.1 การใช้มัลติมิเตอร์วัดค่าความต้านทาน ย่านวัดค่าความต้านทานปัจจุบันส่วนมากจะมี 5 ย่านวัดคือ Rx1, Rx10, Rx100, Rx1K และ Rx10K ซึ่งถ้าตั้งย่าน Rx10, Rx100, Rx1K และ Rx10K ตามลำดับ อักษร CON’Y ที่ย่าน Rx1 แสดงให้รู้ว่าที่ย่านนี้ใช้แสดงผลความต่อเนื่องหรือคอนตินิวตี้ (Continuity) ได้ด้วยซึ่งจะมี LED แสดงค่า ด้วยเมื่อวัดความต้านทานต่ำกว่า 10W อาจจะนำมาใช้วัดตรวจสอบจุดต่อหรือสายว่าขาดหรือไม่ ค่า mA และ uA ที่กำกับอยู่ที่ย่านวัดต่างๆเป็นค่ากระแสสูงสุดเมื่อใช้สเกล LI ก็ สามารถอ่านค่ากระแสที่ไหลผ่านจุดวัดด้วย และเมื่อใช้สเกล LV ก็สามารถอ่านค่าแรงดันตกคร่อมที่จุดวัดด้วยค่าี่กำกับย่านวัด Rx1 และ Rx10 ยังใช้เมื่อวัดค่า IECO ของทรานซีส เตอร์ อักษร hFE ที่ย่าน Rx10 ใช้วัดค่า hFE ของ ทรานซีสเตอร์
ก่อนการวัดจะต้องตั้งย่านวัดให้เหมาะสมกับค่าความต้านทานที่จะวัด โดยค่าที่ให้ความถูกต้อง (Accuracy) จะอยู่ที่ประมาณกลางๆสเกล ย่านที่ควรใช้เมื่อวัดความ ต้านทานค่าต่างๆที่เหมาะสม ดังนี้
รูปแสดงวงจรภายใน MULTIMETER Simpson 260
3. อาการเสียในบางอาการของมัลติมิเตอร์ที่ควรรู้
3.1 ถ้าวัดแล้วเข็มไม่ขึ้นทุกย่านวัด อาจเกิดจากฟิวส์ขาด หรือวัดขาดใน หรืออาจเสียที่ มูฟเม้นท์มิเตอร์
3.2 ถ้าใช้ย่านวัดความต้านทานย่าน Rx1 แล้วไม่สามารถปรับซีโร่โอห์มได้แสดงว่าแบตเตอรี่ชุด 3V เสื่อมหรือใกล้หมด
3.3 ถ้าใช้ย่านวัดความต้านทานย่าน Rx10K แล้วไม่สามารถปรับซีโร่โอห์มได้แสดงว่าแบตเตอรี่ชุด 9V เสื่อมหรือใกล้หมด
3.4 อาการเสียบางย่านวัดวัดได้ค่าคลาดเคลื่อน หรือบางย่านวัดเข็มไม่ขึ้นเลยแสดงว่าค่าความต้านทานในวงจรชำรุด มัลติมิเตอร์ที่มีอาการเสียลักษณะนี้เกิดจาก
การตั้งย่านวัดความต้านทานไปวัดจุดที่มีแรงดัน หรือตั้งย่านวัดกระแสตรงไปวัดวงจรแบบแรงดันคือวัดแบบขนานกับอุปกรณ์นั่นเอง
เมื่อจำเป็นต้องตรวจสอบวงจรภายในมัลติมิเตอร์ด้วยมิเตอร์อีกตัว จะต้องปลดสายที่ต่อเข้ากับขดลวดมูฟวิ่งหรือมูฟเม้นท์มิเตอร์ และถอดแบตเตอรี่ทั้ง 2 ชุดออกก่อน
การชำรุดในส่วนของมูฟเม้นท์มิเตอร์ มีลักษณะการเสียต่างๆดังนี้
ก) อาจทำให้เกิดอาการวัดแล้วเข็มไม่ขึ้นทุกย่านวัด
ข) เข็มมิเตอร์งอหรือหัก
ค) เข็มมิเตอร์ขึ้นแล้วค้างอยู่ในส่วนใดส่วนหนึ่งของหน้าปัด
ง) เข็มมิเตอร์ขณะเคลื่อนที่มีการสดุด ต้องเคาะมิเตอร์เข็มจึงจะเคลื่อนที่
จ) ขณะยังไม่ใช้งาน วางมิเตอร์ในแนวนอนและแนวตั้ง เข็มไม่อยู่ในระดับเดียวกัน
4. ข้อควรระวังในการใช้มัลติมิเตอร์